Ile żyją ludzie z autyzmem? Fakty o długości życia i zdrowiu

Osoby z autyzmem często stają wobec wyzwań zdrowotnych, które mogą wpływać na ich długość życia. Badania pokazują, że średnia długość życia tych osób jest niższa w porównaniu do populacji ogólnej, głównie z powodu współwystępujących schorzeń oraz zwiększonego ryzyka problemów zdrowotnych. Czy istnieją czynniki, które mogą przedłużyć życie osób z autyzmem? Poznaj fakty, które rzucają światło na ten istotny temat.

Ile średnio żyją osoby z autyzmem w Polsce i na świecie?

Średnia długość życia osób z autyzmem (ASD) jest niższa niż u osób neurotypowych, zarówno w Polsce, jak i na świecie. Najnowsze badania szwedzkie i amerykańskie wskazują, że osoby z autyzmem żyją przeciętnie od 16 do 30 lat krócej niż ogół populacji. W Polsce brak jest szeroko zakrojonych badań krajowych. Jednak na podstawie danych światowych oraz raportów środowiskowych przyjmuje się, że różnica ta jest porównywalna. Przeciętna długość życia osoby z autyzmem wynosi ok. 54-62 lata, gdy średnia żywotność populacji ogólnej w Polsce to 78-82 lata.

Najbardziej wyczerpujące dane prezentuje tabela porównawcza na podstawie wybranych badań zagranicznych. Obejmuje ona szacunki dotyczące populacji osób z autyzmem w Polsce, ukierunkowane na dostępne raporty oraz światowe analizy epidemiologiczne.

Najniższa długość życia notowana jest wśród osób z autyzmem współistniejącym z niepełnosprawnością intelektualną oraz padaczką. Wysoka jest także śmiertelność w młodym wieku u osób z bardziej znaczną formą autyzmu. Brakuje jednoznacznych, szeroko zakrojonych polskich badań dotyczących długości życia tej grupy, jednak dane z Europy Zachodniej i USA są traktowane jako wysoce miarodajne dla polskich warunków.

Jakie czynniki wpływają na długość życia osób z autyzmem?

Długość życia osób z autyzmem zależy od wielu powiązanych ze sobą czynników biologicznych, zdrowotnych i środowiskowych. Najważniejsze znaczenie mają współistniejące schorzenia, takie jak padaczka, zaburzenia psychiczne, otyłość i choroby serca. Obecność poważnych chorób neurologicznych, zwłaszcza w dzieciństwie, znacząco skraca prognozowaną długość życia. Przykładowo, dane szwedzkich i amerykańskich badań pokazują, że ryzyko przedwczesnej śmierci wzrasta u autystów z padaczką nawet trzykrotnie w porównaniu do autystów bez tej diagnozy.

Innym ważnym czynnikiem jest stopień samodzielności i funkcjonowania społecznego. Osoby z autyzmem głębokim, mające poważne trudności komunikacyjne i intelektualne, częściej napotykają na bariery w dostępie do leczenia, edukacji zdrowotnej i wsparcia, co pośrednio obniża długość życia. Ryzyko zwiększają także zachowania autoagresywne, myśli samobójcze i utrudniona zdolność do zgłaszania dolegliwości.

Należy podkreślić rolę środowiska życia i opieki. Wczesna diagnoza, dostęp do sprawnej opieki zdrowotnej i interwencji, a także wsparcie ze strony rodziny oraz instytucji pomagają obniżać ryzyko pogorszenia zdrowia. Przeciwny skutek mają natomiast zaniedbania medyczne, izolacja społeczna, brak specjalistów i środowisk, które nie są przystosowane do potrzeb osób z ASD.

W celu usystematyzowania, poniżej przedstawiono najważniejsze czynniki wpływające na długość życia osób z autyzmem:

• współistnienie chorób somatycznych i neurologicznych (szczególnie padaczki, chorób serca, cukrzycy, otyłości),
• poziom funkcjonowania intelektualnego i komunikacyjnego,
• czynniki psychiczne (depresja, stany lękowe, ryzyko samobójstwa),
• jak wcześnie postawiono diagnozę i wdrożono terapię,
• dostępność i jakość opieki medycznej oraz społecznej,
• styl życia (dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek),
• wsparcie środowiskowe i rodzinne.

Znaczenie tych czynników potwierdzają metaanalizy danych epidemiologicznych z krajów Europy i USA. Z badań tych wynika, że wczesna interwencja oraz zintegrowane wsparcie zmniejszają ryzyko wczesnej śmierci nawet o 15–20%. Problemy zdrowotne i społeczne narastają natomiast w grupach o niższym statusie socjoekonomicznym, co także przekłada się na skrócenie życia.

Na jakie choroby i problemy zdrowotne są narażone osoby z autyzmem?

Osoby z autyzmem są znacząco bardziej narażone na szereg chorób współistniejących oraz problemów zdrowotnych, co potwierdzają liczne badania epidemiologiczne. Najczęstsze z nich to padaczka, choroby metaboliczne, zaburzenia układu krążenia, schorzenia żołądkowo-jelitowe oraz schorzenia psychiczne, takie jak lęk czy depresja. Według danych naukowych, ryzyko zachorowania na padaczkę u osób z autyzmem wynosi nawet 20-30%, podczas gdy w populacji ogólnej to zaledwie 1-2%. Osoby te istotnie częściej doświadczają także problemów związanych z otyłością, insulinoodpornością i cukrzycą typu 2, będących następstwem zarówno predyspozycji genetycznych, jak i stylu życia.

Specyficznym zagrożeniem dla zdrowia są trudności w komunikacji i samoobsłudze, które mogą utrudniać rozpoznanie objawów chorób somatycznych i opóźniać interwencję medyczną. Wysokie jest również ryzyko wystąpienia zespołów autoimmunologicznych oraz przewlekłych schorzeń dermatologicznych i alergii. Z uwagi na zwiększoną wrażliwość sensoryczną, osoby z autyzmem mogą nieprawidłowo reagować na ból czy objawy chorób, przez co częściej dochodzi do powikłań lub zbyt późnego postawienia diagnozy.

Problemy zdrowotne osób ze spektrum autyzmu obejmują także zaburzenia snu, choroby układu oddechowego oraz wyższe ryzyko działań autoagresywnych i samookaleczeń. Poniżej znajduje się lista dolegliwości, które są szczególnie często diagnozowane w tej grupie:

• padaczka
• zaburzenia lękowe i depresyjne
• otyłość i cukrzyca typu 2
• zaburzenia snu
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (np. przewlekłe zaparcia, refluks żołądkowo-przełykowy)
• choroby serca i układu krążenia
• choroby dermatologiczne i alergie
• autoagresja i ryzyko samobójstwa

Częstość i rodzaj tych problemów mogą się różnić w zależności od poziomu funkcjonowania osoby oraz współistnienia innych zaburzeń rozwojowych lub niepełnosprawności intelektualnej. Wczesna diagnostyka i regularny dostęp do opieki specjalistycznej są kluczowe dla ograniczenia negatywnych skutków zdrowotnych w tej populacji.

Czy osoby z autyzmem częściej umierają w młodym wieku?

Badania wykazują, że osoby z autyzmem umierają w młodszym wieku niż osoby neurotypowe. Analiza populacyjna przeprowadzona w Szwecji (Hirvikoski i in., 2016) wykazała, że przeciętna długość życia osób ze spektrum autyzmu wynosiła około 54 lata, podczas gdy dla ogółu populacji – 70 lat. Największe ryzyko przedwczesnej śmierci występuje u osób z autyzmem współwystępującym z niepełnosprawnością intelektualną oraz u kobiet.

Głównymi przyczynami zgonów w młodym wieku wśród osób z autyzmem są choroby neurologiczne (szczególnie padaczka) oraz samobójstwa. Dane szwedzkie wskazują, że osoby z autyzmem i padaczką umierały przeciętnie w wieku 39,5 lat. Wśród osób bez niepełnosprawności intelektualnej (autyzm wysokofunkcjonujący) głównym czynnikiem skracającym życie są zaburzenia psychiczne, prowadzące do zachowań samobójczych.

Dla przedstawienia porównania długości życia w zależności od różnych czynników, prezentujemy poniższą tabelę:

Na podstawie powyższych danych łatwo zauważyć, że osoby z autyzmem – niezależnie od poziomu funkcjonowania – o wiele częściej umierają w młodym wieku. Szczególnie zagrożone są te z dodatkowymi problemami zdrowotnymi oraz osoby ze współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi.

W jaki sposób wsparcie medyczne i społeczne może wydłużyć życie osób z autyzmem?

Wsparcie medyczne, obejmujące regularne konsultacje ze specjalistami, wczesną diagnostykę współistniejących chorób i indywidualnie dopasowane leczenie, istotnie wpływa na wydłużenie życia osób z autyzmem. Dostęp do stałej opieki psychiatrycznej obniża ryzyko samookaleczeń i depresji, które stanowią jedno z głównych zagrożeń dla osób w spektrum. Systematyczne monitorowanie takich problemów zdrowotnych jak epilepsja, cukrzyca czy choroby układu krążenia pozwala na szybszą interwencję i zapobiega powikłaniom, które mogą skracać życie.

Rozbudowane wsparcie społeczne tworzy bezpieczne otoczenie, redukuje poczucie izolacji i przeciwdziała wykluczeniu. Programy asystenckie, grupy wsparcia i treningi umiejętności społecznych znacząco poprawiają samodzielność osób z autyzmem oraz zmniejszają ryzyko powikłań psychicznych. Badania wykazują, że osoby z autyzmem, które mają zapewnioną stałą pomoc społeczną, rzadziej doświadczają długotrwałego stresu oraz epizodów kryzysowych prowadzących do hospitalizacji i podejmowania prób samobójczych.

Wprowadzenie szeroko zakrojonych programów wsparcia medycznego i społecznego przynosi konkretne, mierzalne efekty, czego dowodzą międzynarodowe badania porównawcze. Poniżej zaprezentowano dane dotyczące wpływu różnych form wsparcia na prognozowaną długość życia osób z autyzmem:

Przybliżone wartości na podstawie analiz populacyjnych z USA, Wielkiej Brytanii i Skandynawii.

Tabela pokazuje, że największy wpływ na długość życia mają działania łączące wsparcie medyczne i społeczne. Kompletna opieka pozwala ograniczyć powikłania zdrowotne i poprawia codzienne funkcjonowanie osób z autyzmem, co bezpośrednio przekłada się na ich dłuższe życie.

Dlaczego długość życia osób z autyzmem różni się od osób neurotypowych?

Różnice w długości życia między osobami z autyzmem a osobami neurotypowymi są efektem kilku nakładających się czynników zdrowotnych i społecznych. Badania epidemiologiczne pokazują, że osoby ze spektrum autyzmu żyją średnio o 16-20 lat krócej niż ogólna populacja. Główne przyczyny to wyższe ryzyko współwystępujących zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy padaczka, a także większa podatność na choroby somatyczne, między innymi układu krążenia, cukrzycę czy otyłość. Na długość życia wpływają również bariery w dostępie do opieki zdrowotnej oraz trudności w komunikacji z personelem medycznym.

Literatura podkreśla znacznie wyższą niż w populacji ogólnej częstość śmierci z powodu samobójstw oraz śmiertelnych wypadków, zwłaszcza wśród osób z autyzmem bez upośledzenia intelektualnego. Według badań ze Szwecji, śmiertelność samobójcza w tej grupie jest nawet 9-krotnie wyższa niż u osób neurotypowych. Istotne są także zaburzenia snu, zwiększone narażenie na przewlekły stres oraz częstsza izolacja społeczna.

Poniżej przedstawiono porównanie długości życia dla osób z autyzmem i populacji neurotypowej w wybranych badaniach międzynarodowych:

Te różnice pokazują, że długość życia osób z autyzmem jest wyraźnie niższa, szczególnie w przypadku osób z dodatkowymi trudnościami intelektualnymi. Jest to wynik zarówno czynników biologicznych, takich jak współchorobowość, jak i społecznych, takich jak ograniczony dostęp do wsparcia i opieki medycznej.