Dzień Jeża w przedszkolu – edukacyjne pomysły i zabawy przyrodnicze

Dzień Jeża w przedszkolu to świetna okazja, by dzieci mogły poznać zwyczaje i środowisko życia tych ciekawych zwierząt poprzez zabawy, gry ruchowe i zajęcia plastyczne. Takie aktywności nie tylko rozwijają wiedzę przyrodniczą, ale także uczą empatii i odpowiedzialności za przyrodę. Pomysły na kreatywne zabawy pozwalają najmłodszym lepiej zrozumieć świat zwierząt oraz spędzić czas w radosny, angażujący sposób.

Co to jest Dzień Jeża i kiedy obchodzimy to święto w przedszkolu?

Dzień Jeża to tematyczne święto edukacyjne poświęcone jeżom, które w Polsce przypada corocznie na 10 listopada. W przedszkolach najczęściej obchodzone jest w okolicach tej daty, uwzględniając kalendarz pracy placówki, a najczęściej wybierany jest dzień roboczy najbliżej 10 listopada. Święto to nie ma oficjalnego statusu państwowego, jednak obecnie jest bardzo popularne w programach edukacji przedszkolnej jako doskonała okazja do poznawania przyrody i kształtowania postaw proekologicznych.

W przedszkolach Dzień Jeża służy przede wszystkim poznawaniu życia i znaczenia jeży w środowisku naturalnym. Do obchodów włącza się różnorodne aktywności edukacyjne, umożliwiające dzieciom poznanie zwyczajów, budowy ciała oraz roli jeża w ekosystemie. Święto to bywa także początkiem cyklu zajęć przyrodniczych przewidzianych na późną jesień, kiedy jeże przygotowują się do zimowego snu i wzbudzają szczególne zainteresowanie dzieci, które często spotykają te zwierzęta w parkach lub ogrodach.

Dlaczego warto organizować Dzień Jeża w przedszkolu?

Organizowanie Dnia Jeża w przedszkolu daje dzieciom możliwość bezpośredniego poznawania przyrody za pomocą przykładu jeża, zwierzęcia dobrze znanego z polskich ogrodów i parków. Podczas tego wydarzenia dzieci nie tylko rozszerzają wiedzę przyrodniczą, ale także mają okazję kształtować postawy proekologiczne oraz rozwijać empatię wobec zwierząt. Wiek przedszkolny to ważny czas dla budowania wrażliwości na przyrodę — tematyka jeża jest bliska dziecięcym zainteresowaniom i naturalnie pobudza ich ciekawość. Potwierdzają to badania Instytutu Matki i Dziecka, wskazujące na znacznie lepsze zapamiętywanie wiedzy zdobytej przez doświadczenie i kontakt z naturą.

Podczas Dnia Jeża wychowankowie dowiadują się, jakie zagrożenia spotykają ten gatunek w Polsce. Zajęcia związane z tym tematem pomagają zrozumieć, jak działalność człowieka i zmiany w środowisku oddziałują na populację dzikich zwierząt. Jest to okazja do przybliżenia dzieciom zagadnień związanych z adaptacją do poszczególnych pór roku, sposobami przygotowywania się jeży do zimy czy rolą bioróżnorodności w miejskich i wiejskich ogrodach. Przedszkola często zapraszają także lokalnych edukatorów, by przedszkolaki mogły spotkać się ze specjalistą lub opiekunem dzikich zwierząt.

Dzień Jeża wspiera integrację grupy dzieci poprzez wspólne zadania, badania, gry i zabawy skoncentrowane wokół wybranego motywu. Efektem tych działań jest rozwijanie współpracy, umiejętności komunikacyjnych oraz kompetencji społecznych. Jeż jako temat przewodni sprawia, że dzieci zdobywają wiedzę w sposób angażujący wiele zmysłów — poprzez dotyk, obserwację, wykonywanie prac plastycznych, a także słuchając dźwięków natury.

Podkreślić można również, że tematyka Dnia Jeża ułatwia realizację wymagań podstawy programowej wychowania przedszkolnego w zakresie edukacji przyrodniczej oraz prozdrowotnej. Placówki przedszkolne wykorzystują tego dnia różnorodne aktywności, które rozwijają kreatywność, sprawność manualną, a także pobudzają logiczne myślenie i motorykę dzieci.

Jak przygotować grupę do Dnia Jeża – propozycje scenariuszy i dekoracji?

Przygotowanie grupy do Dnia Jeża w przedszkolu wymaga szczegółowego scenariusza zajęć oraz przemyślanych dekoracji, które stworzą odpowiednią atmosferę i wzbudzą ciekawość dzieci. Nauczyciele powinni zaplanować spójny program na cały dzień, obejmujący różne fazy aktywności – od zbiórki i pogadanki, po zajęcia manualne oraz wspólne sprzątanie. Do przygotowania scenariusza można wykorzystać gotowe konspekty udostępniane przez ośrodki edukacji przyrodniczej lub stworzyć własny plan zajęć tematycznych na bazie sprawdzonych metod. Najlepszym rozwiązaniem jest podział dnia na bloki tematyczne: otwarcie z zabawą integracyjną, zajęcia edukacyjne i warsztaty plastyczne, a na zakończenie krótkie podsumowanie lub quiz z ciekawostkami o jeżach.

Dekoracje do sali dobrze jest zacząć przygotowywać z wyprzedzeniem, angażując dzieci w wykonywanie ozdób podczas wcześniejszych zajęć plastycznych. Szczególnie popularne są jeże z papieru, masy solnej lub włóczki – te dekoracje mogą zdobić ściany, okna albo być wykorzystane w konkursach. Aby uatrakcyjnić przestrzeń, można użyć gałęzi, liści, mchu czy makiet lasu na brystolu. Doskonałym uzupełnieniem będą realistyczne zdjęcia, ilustracje lub powiększone sylwety jeży jako tło do grupowych zdjęć. W sali można też zawiesić tematyczne girlandy oraz wydruki edukacyjne, takie jak cykl życia jeża, mapa występowania czy tablica sensoryczna z elementami dotykowymi.

Przedszkole może zorganizować przestrzeń zgodnie z poniższymi założeniami, dzięki którym dzieci są bardziej zaangażowane w obchody Dnia Jeża:

• Stworzenie „kącika przyrody” z naturalnymi materiałami: liśćmi, kasztanami, żołędziami, skorupkami orzechów;
• Wyeksponowanie prac dzieci – jeżyków wykonanych różnymi technikami plastycznymi;
• Umieszczenie plansz lub plakatów z ciekawostkami o jeżach i zasadami ich ochrony;
• Przygotowanie maty sensorycznej z elementami typowymi dla środowiska jeża;
• Aranżacja miejsca na fotobudkę z kartonowymi maskami jeży;
• Zastosowanie zielonego, brązowego i żółtego wystroju nawiązującego do runa leśnego.

Dzieci chętniej angażują się w proponowane działania, jeśli sala wyróżnia się na tle codziennego wystroju i zaprasza do wspólnego odkrywania. Gdy przestrzeń edukacyjna zostaje odmieniona, łatwiej skupić uwagę oraz utrzymać zainteresowanie przedszkolaków przez cały dzień.

Jakie zabawy ruchowe i plastyczne związane z jeżami sprawdzą się w przedszkolu?

Zabawy ruchowe związane z jeżami, które świetnie sprawdzają się w przedszkolu, to między innymi „Jeżykowe slalomy” – dzieci przechodzą przez tor przeszkód, udając zwijające się jeże; zabawa „Jeż w tunelu”, gdzie maluchy muszą przemknąć przez obręcze lub szarfy na czworakach; oraz aktywność „Zbieramy jabłka na kolce”, w której dzieci transportują piłeczki lub woreczki wypchane grochem, balansując na grzbiecie, imitując sposób, w jaki jeże przenoszą znalezione owoce. Dobrym pomysłem jest wprowadzenie elementów liczenia oraz ćwiczenia równowagi podczas ruchowych zabaw, co wspiera koordynację i percepcję przestrzenną.

Zabawy plastyczne mogą polegać na wykonywaniu jeży z różnych materiałów: plasteliny, kasztanów i wykałaczek, masy solnej, a nawet odbijanych odcisków dłoni, które zostają zamienione w kolczaste sylwetki. Dzieci mogą ozdabiać szablony jeży naturalnymi materiałami, np. patyczkami, pestkami dyni czy suszonymi liśćmi, rozwijając motorykę małą i kreatywność. Sprawdza się także tworzenie zbiorowych prac – duży plakat z jeżami, które dzieci doklejają według własnego pomysłu.

Dodatkowo warto przygotować różnorodne pomoce dydaktyczne i bezpieczne materiały, które pobudzają różne zmysły. Podczas zabaw plastycznych zaleca się użycie fakturowych materiałów – filcu, waty, guzików, sznurków – które angażują dotyk i pobudzają sensorykę przedszkolaków. W przypadku zabaw ruchowych ważne jest zadbanie o odpowiednie podłoże i rozłożenie przeszkód, by uniknąć upadków.

Odpowiedni dobór ćwiczeń i materiałów sprawia, że dzieci nie tylko świetnie się bawią, ale zdobywają również nowe umiejętności i uczą się pracy w grupie. Zabawy te z powodzeniem można realizować zarówno podczas zajęć w sali, jak i na świeżym powietrzu, co znacznie uatrakcyjnia program Dnia Jeża.

Jakie gry edukacyjne i eksperymenty przyrodnicze można przeprowadzić podczas Dnia Jeża?

Podczas Dnia Jeża warto zaplanować gry edukacyjne, które utrwalą wiedzę o wyglądzie i zwyczajach tych zwierząt. Gra „Zgadnij, co to za dźwięk?” polega na odgadywaniu dźwięków lasu, w tym tupotu jeża i szeleszczenia liści – do przeprowadzenia wystarczą nagrania dostępne bezpłatnie w internecie i głośnik. Dużym powodzeniem cieszy się gra planszowa DIY „Na tropie jeża”; dzieci przesuwają pionki po planszy, odpowiadając na pytania dotyczące diety, wrogów naturalnych lub siedlisk jeży, a każda poprawna odpowiedź pozwala im zrobić krok naprzód.

Eksperyment przyrodniczy, który pozwala dzieciom poczuć się jak badacze, to „Jak działa kolczasta ochrona?” – wystarczy wziąć dwa balony, jeden owinięty plastelinowymi kolcami, drugi gładki. Dzieci sprawdzają, który z balonów łatwiej przebić, co doskonale ilustruje, dlaczego kolce chronią jeża przed drapieżnikami. Ciekawą propozycją jest również wyczuwanie ścieżek jeża – na wyznaczonej trasie dzieci mają zawiązane oczy i dotykowo odnajdują „kryjówki” przygotowane z materiałów imitujących ściółkę leśną: liście, gałązki, szyszki.

Atrakcyjną formą nauki są gry ruchowe łączące elementy nauki i obserwacji przyrodniczej. Przykładem jest zabawa „Jeż w poszukiwaniu pokarmu”, gdzie dzieci na sygnał prowadzącego zbierają pomarańczowe piłeczki symbolizujące ulubione przysmaki jeży, takie jak chrząszcze i ślimaki. Można też zorganizować quiz przyrodniczy z pytaniami o ciekawostki, który utrwala zdobytą wiedzę w formie rywalizacji drużynowej.

Przed wyborem gier i eksperymentów warto uwzględnić ilość dzieci, wielkość sali oraz dostępne materiały, by zapewnić każdemu możliwość udziału i obserwowania efektów doświadczeń. Takie aktywności nie tylko przekazują konkretne informacje, ale rozwijają też ciekawość poznawczą, współpracę w grupie i umiejętność praktycznego działania.

Jak przybliżyć dzieciom ciekawostki o jeżach i ochronę tego gatunku?

Dzieciom można przybliżyć ciekawostki o jeżach poprzez krótkie historyjki oraz fakty, które zaskakują i zapadają w pamięć. Najpierw warto wyjaśnić, że jeż to ssak nocny, który przesypia zimę w gnieździe, a w ciągu jednej nocy potrafi przejść nawet 2-3 kilometry w poszukiwaniu jedzenia. Jeże mają około 5000-7000 kolców, ale młode rodzą się zupełnie miękkie, a kolce twardnieją po kilku godzinach. Dzieci mogą dowiedzieć się, że jeże nie noszą jabłek na grzbiecie – to tylko bajka, a ich głównym pożywieniem są ślimaki, robaki i owady, przez co są bardzo pożyteczne w ogrodach.

Aby pokazać, jak dbać o ochronę jeży, najlepiej przedstawić konkretne działania, które dzieci mogą obserwować lub wykonywać z pomocą dorosłych. Organizując terenowe obserwacje lub wspólne budowanie jeżowych domków z liści i gałęzi, można oswoić dzieci z potrzebą zostawiania dzikich zakątków w ogrodach. Nauczyciele mogą pokazać dzieciom ilustracje pułapek czy niebezpiecznych przedmiotów, takich jak niezabezpieczone piwnice, baseny lub stosy śmieci – przy tej okazji dobrze omówić, że nawet miska z mlekiem jest dla jeży groźna, gdyż szkodliwie wpływa na ich zdrowie.

Przedszkolaki chętnie wezmą udział w quizie lub zabawie pamięciowej utrwalającej najważniejsze fakty o jeżach. Do tego pomocne będą zróżnicowane materiały edukacyjne: zdjęcia porównujące długość życia jeża w naturze i w niewoli, plansze z wizerunkiem jeży w różnych porach roku, modele przedstawiające jeża zwiniętego w kulkę z wyraźnymi kolcami. Wspólne obejrzenie filmiku pokazującego, jak jeż spędza zimę w ukryciu lub jak przemieszcza się po ogrodzie tuż po zmroku, również dobrze sprawdzi się jako element zajęć.

Jeśli chcemy ukazać dzieciom złożoność sytuacji jeży w Polsce, wykorzystajmy następującą tabelę prezentującą najważniejsze zagrożenia i działania ochronne:

Zestawienie to pomaga dzieciom zauważyć, jak konkretne działania i zagrożenia przekładają się na codzienne życie jeża. Taka wiedza może stać się punktem wyjścia do rozmowy o tym, jak duże znaczenie ma ochrona nawet najmniejszych stworzeń w naszym otoczeniu.

Jak podsumować Dzień Jeża i zachęcić dzieci do dalszego odkrywania przyrody?

Po zakończeniu Dnia Jeża warto przeprowadzić z dziećmi krótką rozmowę podsumowującą, podczas której każde dziecko opowie, co najbardziej je zaciekawiło o jeżach. Należy utrwalić nowe fakty, np. ile jeż śpi zimą, czym się żywi i jakie niebezpieczeństwa na niego czyhają. Pomocne może być przygotowanie wspólnej tablicy z rysunkami lub zdjęciami, na której dzieci zaznaczą, czego się nauczyły. Dobrym pomysłem jest wręczenie każdemu dziecku karty pracy lub dyplomu z ciekawostką o jeżu – krótkie, nietypowe fakty utrwalają wiedzę, jak: „jeż potrafi przebiec 2 km w ciągu nocy” lub „jeże mają nawet 5000 igieł na swoim ciele”.

Aby zachęcić dzieci do dalszego odkrywania przyrody, można wprowadzić regularne obserwacje przyrodnicze wokół przedszkola oraz prowadzenie klasowego dziennika przyrodnika, gdzie wpisywane będą nowe odkrycia. Dobrą praktyką jest również stworzenie kącika przyrody z lupami, modelami czy książkami o różnych zwierzętach, nie tylko o jeżach. Organizowanie przyrodniczych wyzwań, np. szukanie śladów zwierząt podczas spacerów lub zbieranie ciekawostek o tym, jak rośliny i zwierzęta przygotowują się do zimy, stwarza dzieciom okazję do wielozmysłowego poznawania otoczenia.

Przykłady działań, które można wdrożyć po Dniu Jeża, aby rozbudzić dalszą ciekawość i systematyczność odkrywania natury:

• prowadzenie „Kalendarza Przyrodnika” z codziennymi obserwacjami zmian w otoczeniu
• organizacja cyklicznych tematycznych tygodni (np. tydzień owadów, tydzień drzew czy ptaków)
• wspólne zakładanie i pielęgnowanie ogródka przedszkolnego czy łąki kwietnej
• regularne warsztaty z lokalnym przyrodnikiem lub leśnikiem
• warsztaty sensoryczne pozwalające poznawać przyrodę wszystkimi zmysłami (dotyk, zapach, słuch)

Stosowanie takich form wzmacnia u dzieci nie tylko wiedzę, ale i nawyk systematycznego obserwowania oraz dociekliwość badawczą. Dobrze jest podsumować efekty tych działań, na przykład tworząc na koniec roku przedszkolnego wspólną prezentację zdjęć czy rysunków z całego cyklu eksploracji przyrodniczych. Z czasem dzieci przekonują się, że odkrywanie przyrody to proces długofalowy i fascynujący o każdej porze roku.